مجموعه های داستانی کودکان ، با کیفیت یا عامه پسند؟

 

اخیراً انتشار کتاب های کودکان به صورت مجموعه متداول شده است. بعضی از کارشناسان ادبیات کودک انتشار بی سابقۀ این کتاب ها را که بر سیاست گزینش کتاب بسیاری از ناشران اثر گذاشته است، به دلیل فروش خوب آن ها و منافع اقتصادی ناشران می دانند و معتقدند این کتاب ها چون سریال های تلویزیون، سطحی اند و فقط پرماجرا بودن آن ها سبب فروش خوب و محبوبیتشان بین کودکان و نوجوانان می شود.

هر چند انتشار مجموعه های داستانی برای کودکان، که اغلب ترجمه هستند، اخیراً در کشور ما متداول شده، اما در کشورهای دیگر از همان ابتدای انتشار کتاب های خاص کودکان، یعنی از بدو شکل گرفتن ادبیات کودک، این مجموعه ها رواج داشته است. این کتاب ها لزوماً سطحی و عامه پسند نیستند، بلکه دربین آن ها می توان به مجموعه هایی چون داستان های « آلیس در سرزمین عجایب» و بعد از آن « آلیس در سرزمین آینه ها» اثر لویس کارول ، « ماجراهای تام سایر» و پس از آن « ماجراهای هاکل بری فین» اثر مارک تواین در قرن نوزدهم، داستان های پی پی جوراب بلند، نوشتۀ آستریدلیندگرن و ماجراهای وینی پو نوشتۀ آ.آ.میلنه در نیمه اول قرن بیستم اشاره کرد که از آثار ماندنی ادبیات کودک اند. بدون شک انگیزه این نویسندگان بزرگ از نوشتن دنباله ای برای کتابشان، محبوبیت کتاب اصلی و شخصیت های آن بوده است. محبوبیت کتاب های دنباله دار یا مجموعه هایی با یک یا چند شخصیت دوست داشتنی، یا فضایی جذاب و خیال انگیز فقط در بالا رفتن میزان فروش آن ها مؤثر نیست، بلکه در ترویج کتابخوانی بین کودکان نیز اهمیت بسزایی دارد.

مجموعه های کودکان از نظر نوع گسترۀ وسیعی را دربر می گیرند، از داستان های فانتزی کودکانه چون وینی پو گرفته تا داستان های مدرسه ای- خانوادگی چون مجموعۀ رامونا اثر بورلی کلیری، ماجراهای کارآگاهی مثل، برادران هاردی، داستان های علمی – تخیلی چون سه گانۀ ژان کریستوفر ( کوه های سفید، شهر طلا و سرب و برکه آتش) تا داستان های ترسناکی که تحت عنوان « ادبیات ترس» امروزه رواج زیادی یافته اند و احتمالاً همین مجموعه ها هستند که موجب بدنامی مجموعه های دیگر شده اند. البته باید اذعان کرد که سطحی نوشتن و سطحی خواندن در عصر ما بیش از هر وقت دیگری عمومیت دارد. همذات پنداری با شخصیت های اَبَر انسانی که در چارچوب شخصیت پردازی افسانه ای خوب و بد شکل گرفته اند، احساسات خواننده را تحریک می کند و به او لذتی زودگذر می دهد. دربارۀ اثر مخرب داستان های ترسناک و پر از خشونت هم کم تحقیق نشده و کم نگفته اند. ولی هر اثری را ، چه تک و چه مجموعه ، باید جداگانه بررسی و دربارۀ مفید یا مضر بودن آن قضاوت کرد. مجموعه بودن،  اثر را محکوم نمی کند.

 ramona

از سویی ، مجموعه های خوب از نظر ترویج کتابخوانی و در کتابخانه های مدارس یا کودکان مزایایی هم دارند، که در زیر به چند مورد اشاره می شود:

—برای مطالعه و بحث در گروه مناسب اند، زیرا حتی اگر کتابخانه یک سری از مجموعه را داشته باشد، چند عضو می توانند همزمان کتاب ها را به امانت بگیرند و بعد دربارۀ آن ها با هم صحبت کنند.

– برای مطالعۀ فردی هم از این نظر مناسب اند که خواننده وقتی با خواندن یک کتاب مجموعه به شخصیت ها یا دنیای خیالی آن علاقمند می شود، کتاب های بعدی را هم می خواند.

– برای فعالیت های کتابخانه ای مناسب اند. کتابدار می تواند بر اساس مجموعه ها فعالیت های گروهی چون نمایش خلاق، نقاشی شخصیت ها و مکان داستان ها یا ساختن ماکت آن ترتیب دهد.

– داستان های مدرسه ای – خانوادگی که شخصیت پردازی واقعگرایانه دارند، بر خلاف مجموعه هایی که قهرمان اَبَرانسان دارند و کودک در برابر آن ها احساس حقارت می کند یا پدر و مادر خود را در برابر آن ها حقیر می بیند، به خواننده اعتماد به نفس می دهد. او با خواندن ماجراهای دختر بچه یا پسر بچه ای همسن خود که شیطنت های معمول کودکانه ای دارد، ولی موجب خنده و سرگرمی می شوند، احساس می کند که زندگی روزمرۀ خودش هم جالب و ارزشمند است و می تواند مایۀ داستان سرایی باشد. ظرفیت خوبی برای بحث های گروهی دارند. در مورد مجموعه هایی که شخصیتی واحد را در فضاها و شرایط متفاوت قرار می دهند، می توان دربارۀ امکانات مختلف و شرایط انسانی متفاوت بحث کرد. همچنین می توان از کودکان خواست که داستان هایی با شخصیت های مجموعه یا در فضای خاص آن بسازند تا خلاقیت خود را به کار گیرند.

نوشته: شاهده سعیدی

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

پست بعدی

کودک و رسانه

تعریف و تاریخ رسانه به ابزار یا راه های ذخیره و انتشار اطلاعات یا داده ها رسانه می گویند که انواع گوناگونی چون پست، کتاب، نشریات، نمایش، فیلم، رادیو، تلویزیون، اینترنت را دربر می گیرد، ولی معمولا در اذهان عمومی، معادل رسانه، رسانه های جمعی و به ویژه تلویزیون تصور […]

کمک به طرح های کانون